Άλλα είδη υδραυλικών κονιαμάτων

Ποζολάνες

Είναι κονίες πυριτικής ή αργιλοπυριτικής σύστασης,οι οποίες ανήκουν στην κατηγορία των υδραυλικών κονιών γιατί όταν αντιδρούν με το cα(οη)2 δίνουν ενώσεις με αυξημένες υδραυλικές ιδιότητες. Οι ποζολάνες διακρίνονται σε φυσικές και σε τεχνικές ανάλογα με την προέλευσή τους.

Οι φυσικές ποζολάνες είναι κυρίως ηφαιστιογενείς, όπως η ελληνική θηραική γη, η ιταλική pozzolana(η οποία έδωσε το όνομα της σ’ αυτή την κατηγορία των κονιών),η γερμανική trass,κ.ά.

Οι τεχνιτές ποζολάνες παρασκευάζονται από αργίλους και σχιστόλιθους με θερμική κατεργασία, δηλαδή πύρωση σε θερμοκρασίες μεταξύ 770-900 °c. Τεχνητές ποζολάνες είναι επίσης και οι σκουριές από υψικάμινους, όπως και η ιπτάμενη τέφρα, η οποία είναι σκόνη που παράγεται από την καύση λιτθανθράκων και λιγνιτών σε εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Η ποζολανικότητα της θηραϊκής γης, όπως και όλων των ποζολάνων, είναι βασικά η ικανότητά τους να δεσμεύουν την άσβεστο που χρησιμοποιείται για την σύνθεση των παραδοσιακών κονιαμάτων, αλλά και αποβάλλεται κατά την ενυδάτωση του τσιμέντου. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της αντοχής των κονιαμάτων και του τσιμέντου, αφού με την δέσμευση και μετέπειτα ενυδάτωση της ασβέστου από την ποζολάνη προκύπτουν χημικέ ενώσεις που προσδίδουν μεγάλη αντοχή. Η ικανότητα δέσμευσης είναι μεγαλύτερη, όσο περισσότερο λεπτοαλεσμένη είναι η ποζολάνη.

 Η θηραϊκή γη είναι ελληνική ποζολάνη και είναι υλικό ηφαιστειογενούς προέλευσης. Αποτελείται από ηφαιστειακή στάχτη, κίσσηρη και οψιδιάνο. Είναι πλούσια σε οξείδια του πυριτίου και του αργιλίου. Η επίδραση των ποζολανικών υλικών στις μηχανικές ιδιότητες και στο μηχανισμό πήξης των ασβεστοκονιαμάτων ήταν γνωστή από την αρχαιότητα. Οι ρωμαίοι γνώριζαν στην πράξη, ότι η προσθήκη φυσικής (π.χ. θηραϊκή γη) ή τεχνητής ποζολάνης (π.χ. παιπάλη ή θραύσματα κεραμικών) στα ασβεστοκονιάματα αυξάνει τις μηχανικές τους αντοχές και τους επιτρέπει να πήζουν και να σκληραίνουν σε συνθήκες αυξημένης υγρασίας. Τα ποζολανικά κονιάματα τύπου ασβέστη-θραυσμένου κεραμικού χρησιμοποιήθηκαν ευρέως κατά την ρωμαϊκή και την βυζαντινή περίοδο. Τα κονιάματα αυτά χρησιμοποιήθηκαν ως εξωτερικά επιχρίσματα, για την υδρο-μόνωση δεξαμενών και υδραγωγών, καθώς και για την κατασκευή ψηφιδωτών. Στα δομικά κονιάματα τοιχοποιίας που έφεραν μεγάλα φορτία έγινε ποιο ενώ το πάχος των οριζοντίων στρώσεων αύξανε σταδιακά από 10-15 mm  έως 60-70mm.